Rút bảo hiểm một lần là việc cả cơ quan bảo hiểm và người lao động đều không ai muốn. Về phía người lao động, khi rút bảo hiểm một lần, quyền lợi của họ sẽ bị giảm. Cụ thể, họ sẽ mất khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng sau năm 2014.

Chuyện “tiền tươi thóc thật” trước mắt là như vậy! Về lâu dài có lẽ còn đáng lo hơn! Tới tuổi về hưu, người lao động có thể sẽ rất bấp bênh tài chính và đối diện nhiều rủi ro khác nếu không có lương hưu và không có thẻ bảo hiểm y tế (được cấp miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu). Khi đó, họ không chỉ là gánh nặng cho gia đình mà còn của xã hội.

Những được - mất này người lao động có lẽ cân đong đo đếm được. Nhưng, số lượng rút bảo hiểm một lần vẫn có xu hướng tăng cho thấy họ thực sự đang rất khó khăn sau 2 năm dịch Covid-19 hoành hành. Tỷ lệ 97% người chọn rút bảo hiểm một lần là những lao động đã nghỉ việc một năm (số liệu của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam) chứng tỏ đây rõ ràng là lựa chọn bất đắc dĩ của người lao động khi thất nghiệp, mất việc làm trong thời gian dài. Dù nhìn thấy rủi ro trong tương lai nhưng việc duy trì cuộc sống trước mắt rõ ràng cấp bách và quan trọng hơn.

Nếu việc rút bảo hiểm xã hội một lần diễn ra trên diện rộng thì sẽ rất nguy hiểm đối với Quỹ hưu trí, ảnh hưởng đến cân đối tài chính ngắn hạn lẫn dài hạn của Quỹ. Nhưng mối lo lớn hơn là, trong tương lai tỷ lệ lớn người già không có lương hưu sẽ tạo áp lực lớn cho xã hội khi phải bố trí nguồn lực để bảo đảm an sinh. Thống kê hiện nay trên 60% người cao tuổi Việt Nam không có lương hưu.

Bảo hiểm xã hội là một trụ cột của an sinh xã hội, vì quyền lợi của người lao động và từ đó để xã hội ổn định, phát triển. Tại Kỳ họp thứ Hai vừa qua của Quốc hội Khóa XV, nhiều đại biểu cho rằng, để quản lý tốt hơn tình trạng rút bảo hiểm một lần thì cần sớm sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội. Trả lời chất vấn trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cũng nhắc tới giải pháp người lao động có thể bị giảm đến 50% quyền lợi nếu rút bảo hiểm xã hội một lần.

Trên thực tế, đề xuất hạn chế nhận bảo hiểm xã hội một lần đã được quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 nhưng chưa thực hiện được vì công nhân phản ứng. Chính phủ sau đó phải kiến nghị Quốc hội sửa đổi theo hướng để người lao động tự chọn hưởng một lần hoặc bảo lưu để đóng tiếp nếu có điều kiện.

Nhìn ở góc độ an toàn xã hội, hạn chế nhận bảo hiểm một lần là rất cần thiết. Từ góc độ người lao động, khi thấy quyền lợi của mình bị giảm, họ không đồng tình cũng là điều dễ hiểu. Bởi vậy, muốn tránh “vết xe đổ”, việc khởi động chính sách này phải kèm theo một số điều kiện.

Chẳng hạn, cần làm rõ quy định 20 năm đóng bảo hiểm mới được hưởng chế độ hưu trí có phải quá dài, khiến người lao động nản lòng hay không? Đóng 10 năm hay 15 năm sẽ hợp lý hơn? Mức đóng và chi trả hiện nay đã tương xứng chưa?

Cùng với đó, cần xem xét lại chế độ bảo hiểm thất nghiệp, về điều kiện được hưởng, thời gian được hưởng và quyền lợi được hưởng. Bảo hiểm thất nghiệp cần tính toán lại để thực chất là tấm đệm cho người lao động lúc không may bị ngã, có thể tự đứng dậy được và đi tiếp.

Ngoài ra, cần nâng cao hệ thống an sinh xã hội để giúp người lao động vượt qua khó khăn mà không phải dùng đến cách rút bảo hiểm xã hội một lần.

Vấn đề cốt lõi hơn là phải tạo được càng nhiều việc làm càng tốt. Muốn vậy phải khuyến khích doanh nghiệp và kinh tế phát triển, khi đó nhu cầu tuyển dụng sẽ tăng. Trong bối cảnh dịch Covid-19 gây thiệt hại nặng nề, cũng cần các chương trình hỗ trợ tìm kiếm việc làm, hỗ trợ người lao động nâng cao kỹ năng, chuyển đổi ngành nghề - đây là giải pháp các quốc gia phát triển đều rất chú trọng.