Toàn cảnh phiên thảo luận

Đại biểu Lý Thị Lan (Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH hoạt động chuyên trách tỉnh) đánh giá cao chất lượng báo cáo thẩm tra và hồ sơ Chính phủ trình. Đại biểu nhấn mạnh, để các Chương trình phát huy hiệu quả, cần quan tâm hơn đến năng lực tổ chức thực hiện tại cấp cơ sở, nhất là cấp xã - nơi trực tiếp triển khai các hoạt động.Vì vậy, để nguồn lực được sử dụng hiệu quả, cần bổ sung giải pháp tăng cường nhân lực, chuyên môn và năng lực vận hành tại cấp xã, đặc biệt trong các lĩnh vực y tế cơ sở, y tế dự phòng, giáo dục mầm non và giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Về thiết kế chương trình, đề nghị cần rà soát chặt chẽ để tránh trùng lặp nội dung giữa MTQG Y tế, MTQG Giáo dục với MTQG phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đại biểu đề xuất định hướng phân định rõ: Chương trình MTQG về giáo dục tập trung đầu tư cơ sở vật chất trường học, thiết bị công nghệ thông tin, bếp ăn bán trú đạt chuẩn và nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên; Chương trình MTQG vùng đồng bào DTTS và miền núi tập trung vào các nội dung dân sinh như giao thông, nước sạch, bán trú, dân nuôi, cơ sở vật chất; Chương trình MTQG về Y tế tập trung vào y tế dự phòng, năng lực y tế cơ sở và phát triển nhân lực y tế.

Đối với chương trình MTQG Y tế, đại biểu đề nghị lấy Trạm y tế cấp xã và đội ngũ bác sĩ tại trạm y tế xã làm trọng tâm, phù hợp tinh thần Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị, cụ thể kiến nghị: Bổ sung chỉ tiêu trong Điều 2 của dự thảo Nghị quyết, đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% Trạm Y tế xã có bác sĩ; bổ sung riêng một mục về mô hình Trạm y tế xã chuẩn, gồm mô hình bác sĩ gia đình, quản lý sức khỏe suốt đời, danh mục kỹ thuật tối thiểu và nền tảng số y tế cơ sở; đồng thời sửa đổi Điểm b, Khoản 3 về phạm vi đầu tư, nhằm bổ sung nội dung nâng cao năng lực y tế xã.

Đại biểu Lý Thị Lan, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH hoạt động chuyên trách tỉnh

Đối với Chương trình MTQG về Giáo dục: Đề nghị cho phép các tỉnh miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn giữ nguyên định mức và không thực hiện cắt giảm biên chế giáo viên mầm non nhằm đáp ứng yêu cầu mở lớp và duy trì tỉ lệ huy động trẻ ra lớp…, đại biểu cũng đề nghị cần tăng cường tài liệu tiếng Việt, đảm bảo học sinh học hai buổi trên ngày, xây dựng bộ tài liệu song ngữ (như tiếng Việt, tiếng Mông, Dao, Tày, Nùng), và có chính sách hỗ trợ bữa ăn, dinh dưỡng, cùng việc tăng cường bố trí cán bộ quản lý và giáo viên biết tiếng dân tộc.

Phát biểu thảo luận về Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình MTQG hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035, đại biểu Ma Thị Thúy (Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh) bày tỏ sự đồng tình với các mục tiêu của dự thảo Nghị quyết, đặc biệt là định hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa toàn diện hệ thống giáo dục từ mầm non đến đại học; phấn đấu 100% phòng học kiên cố, 100% giáo viên đạt chuẩn; triển khai tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai trong trường học; phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học chất lượng cao. Đây là những định hướng phù hợp yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng một số mục tiêu đặt ra chưa thực sự khả thi đối với các địa phương miền núi, vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), cần tiếp tục hoàn thiện để bảo đảm tính thực tiễn.

Đại biểu Ma Thị Thúy, Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh phát biểu

Đại biểu đề nghị chính phủ tiếp tục rà soát các nội dung liên quan đến chương trình mục tiêu quốc gia dân tộc thiểu số miền núi để thống nhất tập trung về một chương trình để tập trung nguồn lực cùng một đối tượng thụ hưởng để tập trung đầu tư có trọng tâm trọng điểm tránh dàn trải

Về mục tiêu chuẩn hóa cơ sở vật chất, trường lớp: Theo dự thảo, đến năm 2030 bảo đảm 100% phòng học kiên cố và đến năm 2035, 100% cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông đạt chuẩn cơ sở vật chất. Đại biểu cho biết, tại nhiều tỉnh miền núi, nhu cầu phòng học vẫn rất lớn, nhất là tại các điểm trường lẻ. Địa hình phức tạp, chi phí xây dựng cao, ngân sách địa phương hạn chế, khả năng đối ứng thấp. Vì vậy, cần có cơ chế hỗ trợ đặc thù, trong đó xem xét hỗ trợ 100% vốn cho xã đặc biệt khó khăn để bảo đảm mục tiêu khả thi hơn.

Về mục tiêu giáo viên đạt chuẩn và nâng cao năng lực chuyển đổi số: Nhiều tỉnh miền núi hiện nay đang thiếu giáo viên nghiêm trọng, nhất là giáo viên mầm non, tiếng Anh, Tin học và giáo viên các môn đặc thù. Một bộ phận giáo viên lớn tuổi gặp khó khăn khi học nâng chuẩn hoặc tiếp cận chuyển đổi số. Đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu các giải pháp mạnh mẽ hơn như: Chính sách thu hút giáo viên chất lượng cao về vùng khó khăn; ưu tiên đào tạo nguồn giáo viên tại chỗ hoặc có loại hình đào tạo từ xa, linh hoạt; Ưu tiên biên chế và cơ chế "đặt hàng đào tạo" giáo viên cho vùng DTTS.

Về mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học: Dự thảo đặt mục tiêu đến năm 2030 có 30% và đến 2035 đạt 100% cơ sở giáo dục phổ thông đủ điều kiện triển khai tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai. Đại biểu đánh giá đây là mục tiêu rất cao, khó có thể đạt được trong khi nhiều xã miền núi hiện còn thiếu giáo viên tiếng Anh và hạ tầng công nghệ thông tin rất hạn chế. Vì vậy, cần lộ trình đặc thù, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, kết nối lớp học trực tuyến, sử dụng AI để hỗ trợ giảng dạy; nghiên cứu mô hình trung tâm tiếng Anh liên xã.

Về nguồn lực để thực hiện các mục tiêu: Theo đại biểu, nhiều tỉnh miền núi thu ngân sách thấp, chi thường xuyên chiếm trên 80%, vốn đầu tư công hạn hẹp. Việc yêu cầu địa phương đối ứng hàng nghìn tỷ đồng trong 5 năm là không khả thi, có thể khiến các mục tiêu trọng tâm như kiên cố hóa trường lớp, thiết bị dạy học hay đào tạo giáo viên bị đình trệ. Đại biểu đề nghị ngân sách trung ương hỗ trợ 90 - 100% đối với tỉnh khó khăn, xã đặc biệt khó khăn; đồng thời cho phép chuyển nguồn linh hoạt và ưu tiên vốn cho các mục tiêu bắt buộc.

Đại biểu Phạm Thúy Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội tham gia ý kiến

Đại biểu Phạm Thúy Chinh (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội) đồng tình với sự cần thiết ban hành hai dự thảo Nghị quyết, đồng thời đề nghị thiết kế cấu trúc thống nhất giữa hai nghị quyết để tránh chồng chéo; đề nghị Chính phủ làm rõ phương án bố trí vốn giai đoạn 2030-2035. Đại biểu  lưu ý việc huy động nguồn thu từ xổ số kiến thiết trong dự thảo nghị quyết về giáo dục để phù hợp Luật Ngân sách.

Góp ý cho dự thảo nghị quyết về y tế, đại biểu đề nghị làm rõ các “cơ chế đặc thù”, không giao Chính phủ quy định thêm; không quy định lại thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư; thống nhất thẩm quyền ban hành nguyên tắc phân bổ ngân sách. Đại biểu nhấn mạnh cần xác định rõ trách nhiệm từng cơ quan để bảo đảm hiệu quả thực thi nghị quyết…

Đại biểu Tráng A Dương, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Hội đồng Dân tộc của Quốc hội phát biểu

Phát biểu thảo luận về Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035, đại biểu Tráng A Dương (Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Hội đồng Dân tộc của Quốc hội) cơ bản tán thành với sự cần thiết xây dựng Chương trình. Đại biểu cho rằng việc ban hành Chương trình là cần thiết, nhất là khi các chỉ số sức khỏe và dân số ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN), biên giới, hải đảo còn thấp và chênh lệch so với bình quân cả nước; hệ thống y tế cơ sở thiếu hụt về hạ tầng, thiết bị và nhân lực; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, mất cân bằng giới tính khi sinh có xu hướng gia tăng… Việc đầu tư Chương trình sẽ góp phần bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe và nâng cao chất lượng dân số.

Đại biểu  đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, hoàn thiện nội dung lồng ghép chính sách dân tộc trong toàn bộ Chương trình; làm rõ trách nhiệm của các bộ, ngành và địa phương; ban hành hướng dẫn thống nhất để tránh chồng chéo giữa các chương trình MTQG; cơ chế phân bổ nguồn lực cần ưu tiên rõ ràng cho các tỉnh nghèo, vùng đặc biệt khó khăn, địa bàn có tỷ lệ đồng bào DTTS cao, nhằm bảo đảm phân bổ vốn đúng trọng tâm, trọng điểm và phù hợp nguyên tắc công bằng. Theo đại biểu, nhóm được ưu tiên thụ hưởng cần được mở rộng theo tinh thần Nghị quyết 72-NQ/TW, gồm: phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 5 tuổi…, đồng thời, đề nghị bổ sung “vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, biên giới, hải đảo” vào địa bàn ưu tiên.

Về mục tiêu chung, đề nghị chỉnh sửa mục tiêu chung theo Nghị quyết 72-NQ/TW thành: “Nâng cao thể lực, trí lực, tầm vóc và tuổi thọ khỏe mạnh của Nhân dân”; rà soát mục tiêu cụ thể gắn với các yêu cầu về giảm tử vong mẹ và trẻ em người DTTS, giảm tảo hôn, hôn nhân cận huyết, suy dinh dưỡng; mở rộng tiếp cận dịch vụ dân số toàn diện cho thanh thiếu niên; chú trọng củng cố y tế cơ sở, bảo đảm bác sĩ thường xuyên làm việc tại tuyến xã và phát triển nhân lực y tế vùng khó khăn.

Đại biểu đề nghị Chính phủ hoàn thiện cơ chế lồng ghép, phối hợp các nguồn lực giữa các chương trình, dự án khác, bảo đảm tránh trùng lặp nhiệm vụ, tối ưu hóa đầu tư và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước; cụ thể hóa xây dựng cơ chế đặc thù phù hợp để huy động nguồn xã hội hóa nhằm bổ sung nguồn lực cho chăm sóc sức khỏe ban đầu, dinh dưỡng, dân số và hỗ trợ nhóm yếu thế; xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương, thiết lập cơ chế điều phối liên ngành gắn với giám sát, đánh giá kết quả theo từng giai đoạn.

Về cơ cấu vốn, đại biểu đề nghị cần làm rõ hơn cơ sở tính toán tổng mức vốn, khả năng cân đối ngân sách từng giai đoạn, mức đối ứng của địa phương; xem xét giảm tỷ lệ đối ứng xuống dưới 10% đối với các tỉnh nghèo và địa phương có đông đồng bào DTTS.

Góp ý đối với các dự án thành phần, đối với Dự án 1 về nâng cao năng lực y tế cơ sở, đại biểu đề nghị làm rõ lộ trình bố trí vốn khi đặt mục tiêu 100% trạm y tế đạt chuẩn; bổ sung nội dung đầu tư phát triển y học cổ truyền theo tinh thần Nghị quyết 72-NQ/TW; bổ sung vùng đồng bào DTTS&MN vào hoạt động đầu tư các cơ sở quân dân y ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo; với Tiểu dự án 2 về đào tạo nguồn nhân lực, đại biểu lưu ý không chỉ đào tạo bác sĩ chuyên khoa mà cần quan tâm bồi dưỡng y tá, điều dưỡng, nhân viên y tế thôn bản và đội ngũ cô đỡ thôn bản - lực lượng đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe ban đầu ở vùng khó khăn; Tiểu dự án 3 về đổi mới hoạt động y tế cơ sở cần tiếp tục rà soát để các mục tiêu phù hợp, không chồng chéo với các dự án khác, bảo đảm bám sát nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân.

Đại biểu Nguyễn Việt Hà, Giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh Tuyên Quang phát biểu

Đại biểu Nguyễn Việt Hà (Giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh Tuyên Quang) đã tham gia nhiều ý kiến kiến nghị nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách áp dụng cho Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe và Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục. Các kiến nghị của đại biểu nhằm tăng cường tính linh hoạt, chủ động và làm rõ trách nhiệm thực thi trên thực tiễn, cụ thể:

Về trách nhiệm giám sát của cấp tỉnh trong Chương trình chăm sóc sức khỏe: Tại Điểm a, Khoản 6, Điều 1, đề nghị bổ sung đối tượng cấp tỉnh vào trách nhiệm kiểm tra, giám sát, bên cạnh Chính phủ. Đại biểu khẳng định, theo cơ chế chính sách này, Thủ tướng Chính phủ sẽ giao dự toán cho cấp tỉnh, và cấp tỉnh có vai trò phân cấp, ủy quyền giao nhiệm vụ cho cấp xã. Do đó, vai trò của cấp tỉnh trong kiểm tra, giám sát, đôn đốc là không thể thiếu.

Về cơ chế báo cáo của Chính phủ đối với Quốc hội giữa hai chương trình đang chưa được thiết kế giống nhau, trong đó: Chương trình về giáo dục quy định Chính phủ báo cáo Quốc hội vào kỳ họp cuối năm; Chương trình về chăm sóc sức khỏe có bổ sung thêm trường hợp "hoặc theo yêu cầu của Quốc hội". Đề nghị bổ sung nội dung "hoặc theo yêu cầu của Quốc hội" vào cơ chế báo cáo của Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục. Việc bổ sung nhằm đảm bảo tính linh hoạt và tính chủ động trong công tác báo cáo.

Về trách nhiệm của HĐND và UBND trong Chương trình chăm sóc sức khỏe: đại biểu cho rằng việc thiết kế giao nhiệm vụ cho Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh giữa hai chương trình chưa đồng nhất: Nghị quyết Chương trình mục tiêu giáo dục nêu rõ ràng tại Điều 3 các nhiệm vụ cụ thể được giao cho HĐND và UBND; Nghị quyết Chương trình chăm sóc sức khỏe lại nêu chung chung tại Điều 3: "giao Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh triển khai thực hiện các nhiệm vụ sau đây", điều này không rõ trách nhiệm của HĐND và UBND. Đề nghị thiết kế việc giao nhiệm vụ cho HĐND và UBND trong Chương trình chăm sóc sức khỏe theo mẫu của Chương trình mục tiêu về giáo dục để dễ triển khai trên thực tiễn./.