Gặp gỡ, lắng nghe nhiều từ người dân

Từ lâu, Luật Tổ chức Quốc hội, Quy chế hoạt động của đại biểu Quốc hội và đoàn ĐBQH, Luật Tổ chức chính quyền địa phương phân biệt hai loại công việc TXCT với tiếp công dân. Quy định là hai việc khác nhau nên ở các đoàn ĐBQH, ở HĐND các cấp nhiều chục năm đã thành lệ cũng tổ chức các hoạt động theo tên gọi ấy với những nội dung, cách làm khác nhau và báo cáo cũng theo hai nhóm vấn đề. Tuy nhiên, hai loại công việc này có cùng mục đích, cùng bản chất là: ĐBQH, đại biểu HĐND phải liên hệ chặt chẽ với Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân; lắng nghe tâm tư nguyện vọng của Nhân dân, thu thập và phản ánh trung thực ý kiến, kiến nghị của Nhân dân với Quốc hội, HĐND và các cơ quan nhà nước hữu quan.

Thông thường, các hình thức TXCT gồm hội nghị TXCT trước và sau kỳ họp tại địa phương nơi đại biểu ứng cử; gặp gỡ, tiếp xúc cá nhân hoặc nhóm cử tri nơi cư trú, nơi làm việc và TXCT theo chuyên đề, lĩnh vực đại biểu quan tâm. Với việc tiếp công dân, ĐBQH, đại biểu HĐND có thể tiếp công dân tại trụ sở cơ quan hay trụ sở tiếp dân do địa phương bố trí; cũng có thể tiếp tại phòng làm việc, tại nhà riêng, trong hay ngoài giờ hành chính, công dân trình bày trực tiếp hoặc thông qua điện thoại, email… Tác dụng rất lớn từ hai nhóm nhiệm vụ này là đại biểu chọn lọc từ ý kiến của Nhân dân để thảo luận ở Quốc hội, HĐND, thông qua các dự án luật cũng như hoạch định chính sách phát triển kinh tế- xã hội, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước hay ở mỗi địa phương.

Có một vấn đề đáng bàn là phân biệt giữa cử tri với Nhân dân. Luật Bầu cử và những văn bản hướng dẫn trong dịp bầu cử quy định rõ thế nào là cử tri để phân biệt người đủ tiêu chuẩn đi bầu cử. Nhưng trong quá trình hoạt động của cả nhiệm kỳ, người đại biểu của Nhân dân không phân biệt rạch ròi ai là cử tri, ai không phải cử tri khi làm nhiệm vụ TXCT hay tiếp công dân. Mà điều kiện là cử tri cũng có thể thay đổi với một số người theo thời gian nên tốt nhất là không chi tiết, miễn sao gặp gỡ lắng nghe được từ nhiều người dân càng tốt, để xứng đáng là đại biểu của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân.

Tìm hiểu ở một số nước, việc TXCT, gặp gỡ dân cũng có nhiều mô hình, quan niệm và cách làm khác nhau. Nhiều nước không phân biệt hai loại việc trên. Ở Singapore, nghị sĩ chủ động liên hệ với chính quyền địa phương, Ban quản lý khu dân cư, Ban quản trị tòa nhà chung cư để được bố trí gặp gỡ cử tri, lắng nghe ý kiến của dân. Họ thường tổ chức vào ngày nghỉ, vào buổi tối. Mỗi cuộc gặp gỡ dân phải hết người cần gặp mới nghỉ nên có khi kết thúc buổi gặp dân/TXCT đã là đêm khuya. Ở Australia, từ lâu đại biểu được dân gọi điện trao đổi, phản ánh sự việc là phổ biến.

Nên tổ chức TXCT với quy mô nhỏ hơn, thiết thực hơn, thời gian linh hoạt hơn. Ảnh: Thanh Phúc

Công khai số điện thoại của những đại biểu chuyên trách

Bước vào nhiệm kỳ mới với bao thách thức, dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, gây nhiều khó khăn cho phát triển kinh tế - xã hội và hoạt động của bộ máy nhà nước, trong đó có Quốc hội và HĐND các cấp. Thực tiễn đặt ra yêu cầu cần có những sáng kiến, điều chỉnh hoạt động cho phù hợp. Nên chăng, việc tổ chức TXCT, tiếp công dân của đại biểu dân cử cũng chọn những phương thức mới giảm tính hình thức và bớt đi lễ nghi hành chính, nên tổ chức với quy mô nhỏ hơn, số người tham gia ít hơn, thiết thực hơn, thời gian linh hoạt hơn (ngoài ngày, giờ hành chính).

Hiện nay, công nghệ thông tin, điều kiện truyền thông phát triển mạnh, thông qua Facebook, zalo, điện thoại, tin nhắn, đại biểu dân cử tiếp cận ý kiến, thông tin từ cử tri cũng phổ biến và hợp lý. Trước mắt, có thể dành cơ chế công khai số điện thoại của những đại biểu chuyên trách ở Quốc hội, HĐND (đại biểu có thể dùng một số riêng hay một máy riêng cho hoạt động này). Nhiều nước đã luật hóa các phương thức tiếp xúc, gặp gỡ, ghi nhận thông tin phản ánh của cử tri gián tiếp như vậy, vừa hợp thời vừa tiết kiệm, nên vận dụng hình thức này và coi đấy là một kênh hợp pháp, miễn là đại biểu phải chủ động phân tích, sàng lọc thông tin. Những khóa trước, một số ĐBQH như Nguyễn Lân Dũng, Dương Trung Quốc, Lưu Bình Nhưỡng… luôn gần dân bằng nhiều phương thức, trong đó có kênh điện thoại mở. Đây có thể là một gợi ý.

TXCT hay tiếp công dân trực tuyến là cách làm mới nhưng không dễ cho mọi đại biểu, chưa thể là phổ biến vì còn phụ thuộc nhiều yếu tố nên cơ quan nào có điều kiện thì làm trước, rút kinh nghiệm dần. Từ khó khăn hiện tại và thực tiễn cuộc sống, cần những thay đổi phù hợp nhằm gần dân, nghe nhiều ý kiến của Nhân dân, hình thành chính kiến của đại biểu đóng góp được nhiều hơn, tốt hơn cho xây dựng chính sách, luật pháp, để Quốc hội, HĐND các cấp có những đổi mới tích cực, làm việc ngày càng hiệu quả, thiết thực hơn.