Đồng chí Tòng Thị Phóng, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội phát biểu tại hội nghị. Ảnh Thành Công

Hôm nay, tôi rất vui mừng được thay mặt lãnh đạo Quốc hội đến dự Hội nghị Thường trực HĐND 14 tỉnh khu vực Trung du và Miền núi phía Bắc lần thứ sáu, nhiệm kỳ 2016 - 2021 với chủ đề “Kinh nghiệm, giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh” được tổ chức tại tỉnh Tuyên Quang. Trước hết, tôi xin chuyển tới các đồng chí dự Hội nghị và đồng bào, đồng chí tỉnh Tuyên Quang lời thăm hỏi ân cần, lời chúc mừng tốt đẹp nhất của đồng chí Nguyễn Thị Kim Ngân, Chủ tịch Quốc hội. Chúc đồng bào đồng chí sức khỏe, hạnh phúc và thành công. 

Khu vực Trung du và Miền núi phía Bắc có vị trí địa lý chiến lược đặc biệt quan trọng, luôn được Đảng và Nhà nước dành sự quan tâm đặc biệt. Năm 2018, thực hiện sự lãnh đạo của Trung ương, với sự quyết đáp kịp thời yêu cầu thực tiễn của Quốc hội, sự điều hành quyết liệt có hiệu quả của Chính phủ, kinh tế - xã hội các tỉnh trong khu vực có bước phát triển quan trọng, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng hướng: gắn sản xuất hàng hóa với xuất khẩu, chế biến sâu, tham gia nhiều sản phẩm chuỗi giá trị của khu vực.

Công tác bảo vệ rừng, nhất là rừng đầu nguồn được quan tâm, nhiều địa phương luôn năng động sáng tạo trong thực hiện Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ; đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được nâng lên; các lĩnh vực văn hóa - xã hội có nhiều tiến bộ; bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số được sưu tầm - lưu giữ, phát huy; an sinh xã hội được chăm lo đặc biệt, nhất là các chính sách đối với người có công với nước, đối với các dân tộc thiểu số còn ít người. Công tác phòng, chống tham nhũng lãng phí, tiêu cực, buôn lậu qua biên giới được đẩy mạnh quyết liệt. An ninh chính trị được giữ vững, bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới quốc gia; các tỉnh biên giới thực sự là phên dậu của tổ quốc. Quan hệ đối ngoại với các nước láng giềng rộng mở, tôn trọng nhau, quan hệ qua lại biên giới hòa bình - hợp tác - phát triển. Công tác nắm địa bàn củng cố chính quyền các cấp được chăm lo. Chính quyền các cấp luôn đổi mới nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành. Đội ngũ đại biểu dân cử thật sự tâm huyết, phát huy trách nhiệm, đóng góp quan trọng thực thi chính sách, pháp luật Nhà nước, góp phần vào sự phát triển quan trọng của các tỉnh miền núi.

Tuy nhiên, hiện nay các tỉnh Trung du và Miền núi phía Bắc vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn do luôn chịu hậu quả nặng nề của thiên tai, biến đổi khí hậu, nhiều vùng di dân tái định cư địa hình hiểm trở, thiếu đất sản xuất. Đặc biệt, kết cấu hạ tầng còn bất cập, tỷ lệ hộ nghèo một số tỉnh còn cao, mặt bằng dân trí không đều, an ninh chính trị ở một số vùng còn tiềm ẩn yếu tố phức tạp. Đây là những thách thức, khó khăn ảnh hưởng tới sự phát triển của cả khu vực. Từ trách nhiệm gắn với những tồn tại, khó khăn của các tỉnh miền núi, tôi xin được chia sẻ với đồng bào, đồng chí, có những việc chưa làm được tôi thấy có trách nhiệm của mình một phần trong đó nên: Tôi rất mong muốn và tin rằng trước những khó khăn thách thức mới, Đảng bộ, chính quyền và đồng bào các tỉnh trong khu vực sẽ tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng, đoàn kết một lòng, xây dựng và phát triển các tỉnh đạt các mục tiêu mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt theo Quyết định 1064/QĐ-TTg ngày 8/7/2013 về quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng Trung du và Miền núi phía Bắc đến năm 2020.

Với chức năng là cơ quan đại diện cho ý chí nguyện vọng của Nhân dân, thay mặt Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước ở địa phương, HĐND có vị trí đặc biệt quan trọng. Qua theo dõi tình hình hoạt động của HĐND các tỉnh trong khu vực, tôi rất vui mừng với những kết quả các đồng chí đã thực hiện từ đầu nhiệm kỳ đến nay. Trong những năm qua, hoạt động của HĐND các tỉnh Trung du và Miền núi phía Bắc tiếp tục được đổi mới về phương thức hoạt động, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo luật định, đã bám sát các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước và nghị quyết của cấp ủy, cụ thể hóa thành các nghị quyết, ban hành cơ chế, chính sách, các biện pháp thiết thực, khả thi, chọn trúng các vấn đề quan trọng, cấp bách để quyết định và giám sát; nâng cao chất lượng công tác tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, đôn đốc giải quyết kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân#. Tính dân chủ, công khai được tăng cường, hoạt động của HĐND ngày càng sát thực tiễn, sát dân, sát cơ sở và phát huy hiệu lực, hiệu quả, khẳng định rõ hơn vị trí, vai trò của cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Kết quả hoạt động của các đồng chí đã được cử tri và Nhân dân ghi nhận, đánh giá thông qua kết quả lấy phiếu tín nhiệm những người giữ chức vụ do HĐND bầu tại kỳ họp HĐND cuối năm 2018. Được cùng các đồng chí chung lo công việc và theo dõi các cơ quan dân cử, tôi nhận thấy dưới sự lãnh đạo tuyệt đối của các cấp ủy Đảng, HĐND các tỉnh khu vực Trung du và Miền núi phía Bắc đã nghiêm túc thực hiện Nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thực hiện đúng nhiệm vụ pháp luật quy định mà Ủy ban thường vụ Quốc hội rất trân trọng.

Đồng chí Tòng Thị Phóng, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội và các đồng chí lãnh đạo tỉnh thăm gian trưng bày các sản phẩm nông sản địa phương bên lề Hội nghị. Ảnh Thành Công

Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác đã được triển khai thực hiện quá nửa nhiệm kỳ 2016 - 2021 của HĐND. Qua nghiên cứu tài liệu và được nghe các bài phát biểu tham luận và ý kiến thảo luận trong buổi sáng hôm nay, tôi thấy Hội nghị là một buổi tổng kết tình hình triển khai hoạt động giám sát của HĐND theo các văn bản pháp luật nói trên với nhiều chuyên đề được thảo luận như: kết quả các phiên chất vấn, các phiên giải trình tại kỳ họp HĐND; rồi yêu cầu nâng cao chất lượng các phiên họp Thường trực HĐND, giám sát chuyên đề, giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại tố cáo, giám sát thông qua hoạt động thẩm tra của các Ban HĐND... Qua kết quả hoạt động, đây là những việc làm cần thiết, kịp thời, theo luật pháp quy định, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Để kiểm nghiệm tính phù hợp của pháp luật khi quy định về cơ cấu tổ chức, và chức năng, nhiệm vụ của HĐND các cấp, các ý kiến trao đổi hôm nay càng có ý nghĩa sâu sắc hơn trong thời điểm Quốc hội, Chính phủ đang tiến hành nghiên cứu sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương và một số quy định pháp luật có liên quan đến tổ chức và hoạt động của HĐND, UBND các cấp.

Trên cơ sở quy định của pháp luật và điều kiện thực tế của từng địa phương, các đồng chí đã chia sẻ những kinh nghiệm và giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND. Tôi chú ý tới các giải pháp và kết quả mà một số tỉnh đã thực hiện trong thời gian qua như: Việc chuẩn bị các phiên giải trình, việc hoàn thiện quy chế tiếp công dân, đánh giá thực trạng HĐND các cấp, việc tiếp công dân, việc áp dụng công nghệ phần mềm quản lý, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo... Những đổi mới, giải pháp nêu trên đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND và cần được tiếp tục phát huy và các địa phương chúng ta sẽ tiếp tục cùng nghiên cứu, chắt lọc những yếu tố phù hợp để áp dụng.

Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được, còn một số tồn tại hạn chế như các đồng chí đã thẳng thắn chỉ ra như: Trách nhiệm của các cơ quan chịu sự giám sát chưa cao; chưa có cơ chế để huy động các chuyên gia tham gia giám sát trực tiếp; năng lực thực tiễn, kỹ năng phản biện của một số đại biểu còn hạn chế; giám sát còn trùng chéo về nội dung, địa điểm, đối tượng; việc nắm bắt thông tin từ hồ sơ, tài liệu của công dân gửi đến đôi khi chưa thực sự khoa học; thẩm quyền của Thường trực HĐND trong việc giải quyết các vấn đề phát sinh giữa hai kỳ họp HĐND, việc tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND, hoạt động giữa hai kỳ họp của Thường trực HĐND, hoạt động giám sát của các Tổ đại biểu HĐND chưa được tổng kết kịp thời… Các khó khăn, hạn chế này cần có các giải pháp đồng bộ hoàn thiện các quy định của pháp luật, đổi mới nâng cao chất lượng hoạt động mới khắc phục có hiệu quả được. Với trách nhiệm chung, tôi đề nghị các đồng chí Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Ban Thư ký Quốc hội và Ban Công tác đại biểu ghi nhận tất cả các ý kiến đại biểu đã phát biểu để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định, nhất là trong quá trình sửa đổi các quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương.

Với yêu cầu của chủ đề Hội nghị và để góp phần cùng các đồng chí thống nhất việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của HĐND tốt hơn trong thời gian tới, tôi đề nghị các đồng chí quan tâm một số nội dung sau đây:

Một là, chúng ta hết sức coi trọng và nâng cao vai trò của hoạt động giám sát trong các mặt hoạt động của HĐND vì đây là một trong những chức năng chủ yếu của HĐND, được quy định từ Điều 57 tới Điều 87 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Giám sát không chỉ là quyền mà còn là trách nhiệm lớn lao của HĐND và các vị đại biểu HĐND, thay mặt Nhân dân và cử tri trong việc theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc tuân theo và chịu trách nhiệm trước Hiến pháp và pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình, để khẳng định những kết quả đạt được, đồng thời phát hiện những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc từ đó kiến nghị, đề xuất quyết định các biện pháp, giải pháp để hoạt động của bộ máy nhà nước đạt hiệu quả cao hơn. Vả lại, hoạt động giám sát là để đánh giá đúng mức ưu điểm, kinh nghiệm quý để chia sẻ, khích lệ, động viên, hợp sức cùng nhau tháo gỡ khó khăn chứ không phải là bắt lỗi, tạo rào cản. Nên hoạt động giám sát của HĐND cần bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy, thực hiện đúng, đầy đủ quy định của pháp luật.

Hai là, việc xây dựng nghị quyết về chương trình giám sát của HĐND. Đây là một văn bản rất có ý nghĩa, minh bạch trong công tác chỉ đạo, phối hợp và nâng cao vị thế của HĐND cho nên: Thường trực HĐND và các Ban của HĐND cần phải được xem xét cẩn trọng để lựa chọn đúng và trúng nội dung giám sát, phù hợp với yêu cầu thực tiễn của địa phương, tránh dàn trải. Trong đó, cần tập trung vào những vấn đề được đa số cử tri quan tâm (như những chương trình, dự án, chính sách ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của đa số Nhân dân; các vấn đề liên quan đến quản lý tài chính, đất đai, cải cách thủ tục hành chính…). Từ việc lựa chọn đúng nội dung giám sát, sẽ xác định trúng đối tượng giám sát, thời gian giám sát, phương thức giám sát phù hợp và khả năng thực hiện. Mặt khác, cần tăng cường vai trò của Thường trực HĐND trong chỉ đạo, điều hòa, phối hợp trong hoạt động giám sát để tránh tình trạng các cơ quan, đơn vị trong cùng một thời điểm phải đón quá nhiều đoàn giám sát, làm ảnh hưởng tới hoạt động của cơ quan, đơn vị. Điều đó sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả pháp lý của nghị quyết do HĐND ban hành, ảnh hưởng đến vị thế của HĐND.

Ba là, coi trọng công tác chất vấn, đây là nội dung chủ yếu chuyển từ phương pháp tham luận sang tranh luận tại các kỳ họp HĐND. Việc chất vấn cần được tổ chức công khai, minh bạch, có truyền hình trực tiếp, người hỏi đặt câu hỏi rõ ràng ngắn gọn, đúng vấn đề yêu cầu thảo luận; người trả lời phải trả lời rõ ràng cụ thể tránh vòng vo, hoặc né tránh. Không ủy nhiệm người trả lời chất vấn; sau chất vấn có thể có nghị quyết ghi rõ bao giờ thì báo cáo kết quả với HĐND để chất vấn đạt hiệu quả cao. Mỗi vị đại biểu HĐND phải thường xuyên tự nghiên cứu, nâng cao trình độ, rèn luyện kỹ năng và hiểu biết của mình để thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của người đại biểu HĐND. Các đồng chí trong Thường trực HĐND, lãnh đạo các Ban của HĐND cần tạo không khí dân chủ trong các hoạt động của HĐND để đại biểu HĐND phát huy khả năng, trí tuệ, tâm huyết với hoạt động của cơ quan dân cử. Đồng thời quan tâm đổi mới và tăng cường công tác thông tin phục vụ hoạt động của đại biểu, tiếp tục chủ động phối hợp với Ban Công tác đại biểu tổ chức các Hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng cho đại biểu HĐND các cấp.

Bốn là, Trong thời gian tới đề nghị các đồng chí cần quan tâm, tăng cường hoạt động giám sát thông qua việc xem xét, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật của địa phương, trước hết cần nghiên cứu đến các quyết định của Ủy ban nhân dân cùng cấp, nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp để kịp thời phát hiện những nội dung không còn phù hợp, chồng chéo, mâu thuẫn trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, từ đó kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ, hủy bỏ, sửa đổi theo thẩm quyền nhằm đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả, đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Như vậy, chúng ta cần giám sát chuyên đề lĩnh vực này.

Khi đặt vấn đề nâng cao chất lượng hiệu quả giám sát của HĐND, tôi nghĩ rằng đây chính là quá trình nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của HĐND chúng ta. Tuy nhiên, sự sắc sảo trong lựa chọn các nội dung giám sát; bản lĩnh và trách nhiệm là yếu tố rất quan trọng trong nâng cao chất lượng hiệu quả giám sát của HĐND. Do đó, tại Hội nghị hôm nay, được ghi nhận, thảo luận với các đồng chí, tôi nhận thấy muốn làm được các công việc đó, công tác cán bộ và đổi mới hệ thống tổ chức luôn là một trong những nội dung căn bản quyết định và được quan tâm hàng đầu trong chiến lược xây dựng, phát triển đất nước. Do vậy, tôi đề nghị trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương về tổ chức bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính, tinh giản biên chế, xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp thì Thường trực HĐND các tỉnh trong khu vực cần bám sát các chủ trương, đường lối của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6, Trung ương 7 Khóa XII, Kết luận 34, Nghị quyết 37 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 56 của Quốc hội... và căn cứ tình hình thực tế của địa phương để thể chế hóa thành các Nghị quyết của HĐND với lộ trình phù hợp. Lấy sự ổn định chính trị làm nền tảng cho mục tiêu phát triển, bao gồm: ổn định trong hoạt động bộ máy, ổn định trong tâm lý mỗi cán bộ công chức, ổn định niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Đây là những yếu tố quan trọng để hướng tới mục đích phát triển bền vững của chính quyền địa phương, tiền đề để có sự bền vững của mỗi quốc gia. 

Đồng thời, Thường trực HĐND các tỉnh cần chủ động chú trọng công tác quy hoạch, đào tạo cán bộ để chuẩn bị cho nhiệm kỳ 2021 - 2026. Đây là thời điểm chúng ta phải nghiên cứu để xây dựng đề án nhân sự cho HĐND nhiệm kỳ tiếp theo. Để có được nhân sự tốt, xứng đáng, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng từng bước, đúng quy trình, đảm bảo nguyên tắc tập trung, dân chủ. Do vậy, Thường trực HĐND cần báo cáo kịp thời với các cấp ủy đảng, phối hợp với hệ thống đoàn thể, lắng nghe sự phản ánh của cử tri, để kịp thời phát hiện ra những nhân tố hội tụ đủ các yếu tố: đạo đức lối sống, chuyên môn, trình độ để phân công những cán bộ tốt hoạt động HĐND, xứng đáng với vai trò là người đại diện cho Nhân dân. 

Hôm nay chúng ta tổ chức Hội nghị tại tỉnh Tuyên Quang, Thủ đô Kháng chiến, là nơi có Bác Hồ hoạt động, là nơi nhiều sự kiện lịch sử gắn liền với hoạt động của Quốc hội. Đặc biệt sáng nay chúng ta đã được đến dâng hương tưởng nhớ Bác, trước anh linh của Bác, mỗi chúng ta đã tự kiểm điểm lại, tự soi lại mình đã làm được gì cho Tổ quốc và Nhân dân, sẽ tiếp tục phấn đấu công tác và học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác, làm tốt hơn nữa công việc mà Đảng, Nhân dân giao phó. 

Về với Tuyên Quang, chúng ta đều cảm nhận được sự chân thành, mến khách, mọi việc làm cho Hội nghị rất trọng thị, quý mến. Đặc biệt đọng lại trong tôi và các đồng chí: Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã tập trung cao sự lãnh đạo, với sự quan tâm của Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các bộ ngành Trung ương, đến nay, kinh tế phát triển đúng hướng, các lĩnh vực văn hóa, xã hội có nhiều tiến bộ; đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được nâng lên; an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội, đối ngoại được giữ vững; công tác xây dựng Đảng, củng cố hệ thống chính trị được chăm lo, đặc biệt truyền thống đoàn kết, cách mạng, anh hùng phát huy trong sự nghiệp đổi mới, nhiều thế hệ cán bộ trưởng thành, đóng góp to lớn vào việc thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XVI của Đảng bộ tỉnh và Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII. Nhiều kinh nghiệm quý của tỉnh Tuyên Quang về xây dựng chính quyền địa phương, sắp xếp, thu gọn đầu mối, tinh giản biên chế, đang được các cơ quan Trung ương, các tỉnh trao đổi và học tập. Một lần nữa, với nghĩa nặng tri ân, với tấm lòng yêu quý của tôi đối với đồng bào, đồng chí tỉnh Tuyên Quang, chúc đồng bào, đồng chí tỉnh Tuyên Quang và các đồng chí đại biểu dồi dào sức khỏe, có nhiều niềm vui, hạnh phúc và thành công.