Hợp phần di dân tái định cư thủy điện Tuyên Quang được Thủ tướng Chính phủ tách riêng thành dự án độc lập và giao cho UBND tỉnh Tuyên Quang làm chủ đầu tư dự án trên địa bàn của tỉnh thực hiện theo Quyết định số 08/2007/QĐ-TTg, ngày 12-1-2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể dự án di dân tái định cư thủy điện Tuyên Quang. 

Khu tái định cư thủy điện Tuyên Quang tại thôn Bản Khiển, xã Lăng Can (Lâm Bình).

Thực hiện dự án, tỉnh đã tổ chức di chuyển và bố trí sắp xếp tái định cư cho 4.116 hộ, 20.382 nhân khẩu. Trong đó, di chuyển về các điểm tái định cư 3.843 hộ, 19.072 nhân khẩu; tự di chuyển trong và ngoài tỉnh 268 hộ, 1.310 nhân khẩu được bố trí ở 125 điểm thuộc 42 dự án tái định cư trên địa bàn các huyện Na Hang, Lâm Bình, Chiêm Hóa, Hàm Yên, Yên Sơn, thành phố Tuyên Quang và tự di chuyển trong tỉnh, ngoài tỉnh. 

Năm 2010, sau khi đã tổ chức xong việc bồi thường và di chuyển tái định cư, tỉnh Tuyên Quang đã tổng kết, đánh giá toàn diện công tác di dân tái định cư công trình thủy điện Tuyên Quang. Qua đó thấy rằng, đời sống của người dân tái định cư còn gặp nhiều khó khăn, diện tích đất sản xuất mới đạt mức trung bình 400 m2 đất hai vụ lúa/nhân khẩu; đất sản xuất lâm nghiệp hầu như chưa có; cơ cấu ngành nghề chưa có chuyển biến tích cực, hầu hết vẫn là sản xuất nông nghiệp, kỹ năng sản xuất và năng suất cây trồng vẫn còn khoảng cách so với người dân sở tại; đất ở mới đạt mức trung bình 300 m2/hộ cần tiếp tục được Nhà nước hỗ trợ; hạ tầng vùng tái định cư còn chưa hoàn thiện và chưa đồng bộ cần tiếp tục được đầu tư. 

Từ thực trạng trên, tỉnh Tuyên Quang đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho chủ trương lập dự án bổ sung quy hoạch tổng thể di dân tái định cư thủy điện Tuyên Quang với mục tiêu: Bảo đảm điều kiện để người dân tái định cư ổn định chỗ ở và đời sống, trên cơ sở khai thác tiềm năng về tài nguyên và sức lao động, từng bước thay đổi cơ cấu kinh tế, phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần ngày càng tốt hơn nơi ở cũ. 

Trên cơ sở đó, ngày 10-10-2011, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1766/QĐ-TTg về việc phê duyệt điều chỉnh, bổ sung Quy hoạch tổng thể di dân, tái định cư dự án thủy điện Tuyên Quang trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. Quyết định có tổng mức đầu tư được duyệt là 1.868,935 tỷ đồng, tiến độ thực hiện bắt đầu năm 2011, kết thúc năm 2016 nhưng do khó khăn chung của đất nước, Chính phủ chưa cấp đủ vốn theo tiến độ dự án. Đến nay, Chính phủ mới cấp 919,331 tỷ đồng, đạt 49,2%, do vậy Thủ tướng Chính phủ có Văn bản số 169/TTg-KTN, ngày 27-1-2016 cho phép kéo dài đến hết năm 2020. 

Sau khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh, bổ sung Quy hoạch tổng thể dự án di dân, tái định cư thủy điện Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang đã khẩn trương chỉ đạo tổ chức thực hiện các nội dung theo mục tiêu của dự án, đạt nhiều kết quả quan trọng. Theo đó, tỉnh đã đầu tư hỗ trợ tạo quỹ đất sản xuất, đất ở giao bổ sung cho hộ tái định cư. Tổng diện tích đã giao quy đất hai vụ lúa 756,46 ha cho 15.046/15.070 nhân khẩu, bình quân đạt 502,8 m2/nhân khẩu. Tổng diện tích đất rừng sản xuất đã giao 2.526 ha cho 2.712/2.931 hộ, bình quân đạt 0,93 ha/hộ. Tuy nhiên, một số địa phương có khó khăn về quỹ đất sản xuất, còn một số hộ tái định cư chưa được giao đủ theo định mức, dự án cần tiếp tục đầu tư trưng dụng khoảng 11,25 ha đất 2 vụ lúa và 179,9 ha đất lâm nghiệp. Công tác đầu tư hỗ trợ tạo quỹ đất ở bổ sung, toàn tỉnh đã giao 1.196.738 m2 cho 3.981 hộ, bình quân đã giao 300,6 m2/hộ. Cụ thể: Huyện Hàm Yên 354,8 m2/hộ, Chiêm Hóa 364,8 m2/hộ, Yên Sơn 274,4 m2/hộ, Lâm Bình 366,3 m2/hộ, Na Hang 226,7 m2/hộ và thành phố Tuyên Quang 337,4 m2/hộ. Hộ đã giao đạt mức tối đa 400 m2/hộ nông nghiệp và 200 m2/hộ phi nông nghiệp cho 889 hộ tại 17 điểm tái định cư, còn 3.092 hộ tại 108/125 điểm tái định cư còn lại chưa đạt. 

Hiện nay, còn thiếu khoảng 334.581 m2 thì giao đủ định mức 400 m2/hộ nông nghiệp và 200 m2/hộ phi nông nghiệp. UBND huyện, thành phố đang thực hiện phương án hỗ trợ bổ sung theo chỉ đạo của UBND tỉnh tại Văn bản số 94/TB-UBND, ngày 25-11-2015; Văn bản số 1599/UBND-XD, ngày 24-6-2016 và Quyết định số 312/QĐ-UBND, ngày 19-9-2017 về việc phê duyệt kế hoạch đầu tư và xây dựng năm 2017 thực hiện điều chỉnh, bổ sung quy hoạch tổng thể Di dân, tái định cư thủy điện Tuyên Quang. Đã hỗ trợ đào tạo nghề cho 845 lao động, tỷ lệ 33,58% so với Quy hoạch được duyệt, chủ yếu một số nghề như dát bạc, sửa chữa máy nông nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi gia súc, gia cầm...; thực hiện hỗ trợ một lần kinh phí thực hiện khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư cho các  hộ tái định cư nông nghiệp, đạt 100% so với quy hoạch được duyệt. Tỉnh đang thực hiện đầu tư và chuẩn bị đầu tư xây dựng là 335/945 công trình, tỷ lệ 35,4% so với quy hoạch được phê duyệt. Trong đó, công trình giao thông 131/273  công trình, với tổng chiều dài 294,3 km; công trình thủy lợi 26/187 công trình, năng lực tưới 665,0 ha; công trình cấp nước sinh hoạt 24/55 công trình; công trình cấp điện sinh hoạt 01/47 công trình; công trình kiến trúc 112/214 công trình, (trường học, nhà văn hóa đáp ứng quy mô của xây dựng nông thôn mới), với tổng diện tích sàn xây dựng là 27.835,9 m2; công trình thoát nước và vệ sinh môi trường 41/169 công trình. 

Quá trình thực hiện Quyết định số 1766/QĐ-TTg gặp một số khó khăn, vướng mắc. Nhiều đầu điểm hạng mục, công trình trong Quyết định số 1766/QĐ-TTg đã được tuyên truyền, phổ biến đến nhân dân tái định cư từ năm 2011, 2012 nhưng đến nay chưa có kế hoạch vốn để thực hiện đầu tư xây dựng gây bức xúc trong nhân dân dẫn đến phát sinh nhiều đơn thư, kiến nghị, đề nghị, đặc biệt là nội dung hỗ trợ trực tiếp cho người dân tái định cư.

Dự án điều chỉnh, bổ sung Quy hoạch tổng thể di dân, tái định cư thủy điện Tuyên Quang được lập từ năm 2010 đến khi thực hiện có sự thay đổi về chi phí nhân công, giá nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu, cùng với tiến độ cấp vốn không đạt như dự kiến của Quy hoạch. Vì vậy, hầu hết các công trình đã được đầu tư đều vượt nhiều so với tổng mức đầu tư được phê duyệt trong Quyết định 1766/QĐ-TTg. 

Để bảo đảm điều kiện để người dân tái định cư ổn định chỗ ở và đời sống, thời gian tới Ban Di dân tái định cư thủy điện Tuyên Quang phối hợp với các cơ quan chức năng tiếp tục thực hiện có hiệu quả Kế hoạch số 46/KH-UBND, ngày 26-6-2013 của UBND tỉnh thực hiện Thông báo kết luận số 495-TB/TU, ngày 28-3-2013 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về kết quả kiểm tra việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện ổn định đời sống của nhân dân sau khi thực hiện công tác di dân, tái định cư thủy điện Tuyên Quang; tập trung lãnh đạo, chỉ đạo mạnh mẽ hơn trong công tác vận động nhân dân sở tại chuyển nhượng đất để tạo quỹ đất cho nhân dân tái định cư. Đồng thời, phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư và các sở, ngành có liên quan thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh tại Kế hoạch số 30/KH-UBND, ngày 13-4-2017 về việc thực hiện Kết luận số 150/KL-VPCP, ngày 21-3-2017 của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tại buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Tuyên Quang, tham mưu cho UBND tỉnh làm việc với bộ, ngành Trung ương đề nghị bổ sung nguồn vốn còn thiếu của Dự án di dân, tái định cư thủy điện Tuyên Quang; tăng cường công tác nắm tình hình đời sống và sản xuất của nhân dân tái định cư tại cơ sở, tuyên truyền phổ biến chính sách của Nhà nước về công tác di dân, tái định cư thủy điện Tuyên Quang, kịp thời giải quyết những khó khăn, vướng mắc chính đáng theo thẩm quyền từ cơ sở để nhân dân tái định cư yên tâm ổn định đời sống và sản xuất hòa nhập với người dân sở tại.