Thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị (khóa IX) về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Qua 15 năm triển khai thực hiện, Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành 23 văn bản lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh thực hiện nhiệm vụ cải cách tư pháp, trong đó Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành 02 chương trình hành động; Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành 21 loại văn bản (chỉ thị, nghị quyết, quyết định, kế hoạch...); Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp tỉnh ban hành 02 quyết định thành lập và kiện toàn lại Tổ giúp việc Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp tỉnh và nhiều văn bản, báo cáo định kỳ, đột xuất về công tác cải cách tư pháp để thực hiện. HĐND tỉnh ban hành 15 văn bản và UBND tỉnh ban hành 29 văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực tư pháp để hoàn thiện thể chế về công tác tư pháp ở địa phương.

Cán bộ Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh trao đổi nghiệp vụ. Ảnh Thanh Phúc

Để góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật hình sự, dân sự và thủ tục tố tụng tư pháp Tỉnh ủy đã lãnh đạo, chỉ đạo Ban cán sự đảng UBND tỉnh thông qua UBND tỉnh tổ chức tổng kết việc thi hành Hiến pháp năm 1992 và các luật, Bộ luật, văn bản quy phạm pháp luật. Xây dựng và ban hành kế hoạch tổ chức lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 trên địa bàn tỉnh; hướng dẫn, đôn đốc các ngành, các cấp tổ chức lấy ý kiến cán bộ, nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992.

Thực hiện rà soát, sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan: Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan điều tra, cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan thi hành án dân sự các cấp.

Đổi mới tổ chức phiên tòa xét xử, xác định rõ hơn vị trí, quyền hạn, trách nhiệm của người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng theo hướng bảo đảm tính công khai, dân chủ, nghiêm minh; việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa. Để nâng cao chất lượng công tác xét xử các loại vụ án, Tòa án nhân dân hai cấp đã triển khai truyền hình trực tuyến một số phiên tòa theo Nghị quyết liên tịch số 01-NQLT/BCS ngày 22/3/2016 của Ban cán sự Đảng Tòa án nhân dân tối cao và Ban cán sự Đảng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; các hoạt động nghiệp vụ tập huấn, giao ban đều thông qua hệ thống truyền hình trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả cải cách tư pháp; sắp xếp vị trí của người tiến hành tố tụng, người tham gia phiên tòa, phiên họp theo mô hình phòng xét xử mới; lắp đặt hệ thống camera truyền hình trực tuyến các phiên tòa tại Tòa án hai cấp trong tỉnh, đưa vào vận hành hệ thống truyền hình trực tuyến các phiên tòa đến các điểm quan sát tại các cơ quan: Tỉnh ủy, HĐND tỉnh, phòng làm việc của Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh, các huyện, thành phố, phòng thông tin báo chí Tòa án tỉnh, phòng làm việc của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh và các huyện, thành phố.

Các cơ quan tư pháp trong tỉnh đã quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị, nhất là đội ngũ cán bộ có chức danh tư pháp. Thường xuyên đổi mới công tác đánh giá, sử dụng cán bộ theo hướng xây dựng các tiêu chí cụ thể, lấy hiệu quả, kết quả công tác làm căn cứ đánh giá phẩm chất, trình độ, năng lực của cán bộ; đa số cán bộ tư pháp trên địa bàn tỉnh đáp ứng yêu cầu công tác, có tinh thần, thái độ phục vụ công tâm, khách quan, thượng tôn pháp luật.

Nhằm đổi mới và nâng cao chất lượng chất vấn, trả lời chất vấn đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp tại các kỳ họp thường lệ và chuyên đề của HĐND các cấp, HĐND các cấp đã gửi các báo cáo về tình hình hoạt động của các cơ quan tư pháp tới các đại biểu HĐND để có thời gian nghiên cứu và chuẩn bị các nội dung chất vấn tại kỳ họp, do vậy chất lượng chất vấn của các đại biểu được nâng lên, các đại biểu đã tập trung chất vấn về tình hình đấu tranh phòng, chống tội phạm, việc thực hành quyền công tố của Viện Kiểm sát nhân dân và xét xử của Tòa án nhân dân các cấp; những vấn đề chất vấn đều được lãnh đạo các cơ quan Tòa án, Viện Kiểm sát trả lời và làm rõ. Hằng năm, HĐND các cấp xây dựng kế hoạch giám sát đối với các cơ quan tư pháp tập trung vào các lĩnh vực: Điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, các hoạt động bổ trợ tư pháp, việc tuyên truyền pháp luật ở cơ sở, việc xét xử của Tòa án nhân dân các cấp; việc thực hiện Luật khiếu nại, Luật tố cáo...

Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp đã chủ động phối hợp với các cơ quan tư pháp thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; vận động đoàn viên, hội viên ký kết không vi phạm pháp luật và các tệ nạn xã hội; tích cực vận động đoàn viên, hội viên và nhân dân trên địa bàn tỉnh tham gia phát hiện những sai phạm trong hoạt động của các cơ quan tư pháp để tập hợp kiến nghị, khắc phục, sửa chữa.

Tổ chức, bộ máy của các cơ quan tư pháp được củng cố, kiện toàn, đảm bảo hoạt động có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Ý thức, trách nhiệm của cán bộ tư pháp, nhất là cán bộ có chức danh tư pháp được nâng cao; chú trọng làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ. Công tác điều tra, truy tố, xét xử tiếp tục được đổi mới theo tinh thần cải cách tư pháp, bảo đảm đúng quy định của pháp luật, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Công tác thi hành án hình sự, dân sự được thực hiện kịp thời, chính xác, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Công tác bổ trợ tư pháp được quan tâm, góp phần tích cực đảm bảo cho hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng. Công tác giám sát của cơ quan dân cử đối với hoạt động tư pháp được tăng cường và từng bước phát huy hiệu quả. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ và nhân dân được nâng cao, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự xã hội trên địa bàn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương.

Tuy nhiên, việc triển khai, cụ thể hóa Nghị quyết số 49-NQ/TW của một số cơ quan, đơn vị còn chậm; xây dựng chương trình hành động, kế hoạch thực hiện nhiệm vụ cải cách tư pháp còn chung chung, chưa thực sự phù hợp với chức năng, nhiệm vụ. Hình thức phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật tuy có nhiều đổi mới nhưng hiệu quả chưa cao; nhất là đối tượng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa; thanh thiếu niên, người lao động tự do. Chất lượng giải quyết một số vụ án của các cơ quan tiến hành tố tụng còn hạn chế. Đội ngũ cán bộ có chức danh tư pháp còn thiếu, nhất là lực lượng Điều tra viên của Cơ quan điều tra các cấp. Vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện chức năng giám sát và công tác vận động đoàn viên, hội viên và nhân dân tham gia phát hiện những hạn chế, thiếu sót trong hoạt động của các cơ quan tư pháp để kiến nghị khắc phục còn ít, chưa hiệu quả. Công tác tham mưu của một số thành viên Tổ giúp việc cho Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp tỉnh còn hạn chế. Việc báo cáo về công tác cải cách tư pháp của một số cơ quan còn chậm, có lúc chưa kịp thời; thực hiện một số nhiệm vụ cải cách tư pháp thiếu đồng bộ, chưa theo đúng lộ trình đề ra; việc kiểm tra, đôn đốc, giám sát thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp tại các cơ quan, đơn vị chưa thường xuyên...

Để thực hiện tốt hơn nữa chiến lược cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị trong thời gian tới cấp uỷ, chính quyền các cấp, các cơ quan, đơn vị tiếp tục quán triệt sâu sắc và thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị, văn bản chỉ đạo của cấp trên về nhiệm vụ cải cách tư pháp. Tiếp tục triển khai trực tuyến một số phiên tòa xét xử nhằm nâng cao chất lượng công tác xét xử. Chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn, kiềm chế sự gia tăng tội phạm, nhất là tội phạm nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, loại tội phạm mới và tội phạm có tổ chức. Tăng cường công tác điều tra, phát hiện và xử lý tội phạm, khắc phục những hạn chế, oan, sai trong hoạt động điều tra. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhằm huy động sự tham gia tích cực của toàn xã hội trong công tác phòng, chống tội phạm. Nâng cao chất lượng thẩm vấn, tranh tụng tại phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp. Giải quyết kịp thời, chính xác các tin báo, tố giác về tội phạm và đơn thư khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực tư pháp. Tếp tục nghiên cứu, triển khai thực hiện Chế định thừa phát lại theo đúng chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước tại địa phương để đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Rà soát, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức theo vị trí việc làm, đổi mới sắp xếp lại tổ chức, bộ máy đảm bảo tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; tăng cường cán bộ có chức danh tư pháp cho cấp huyện, thành phố đảm bảo đáp ứng yêu cầu phân cấp, phân quyền. Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chất vấn, trả lời chất vấn đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp tại các kỳ họp HĐND các cấp. Tăng cường sự giám sát của HĐND, đại biểu HĐND, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp, nhất là giám sát chuyên đề, những vấn đề nổi cộm, bức xúc trên địa bàn. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động quản lý điều hành và hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ; tăng cường triển khai thực hiện ứng dụng phần mềm quy trình xử lý văn bản tại cơ quan. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện và xử lý những sai phạm trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ.